15 Chaitra, 2080 / 28 March , 2024

Logo
Newsajako
Social Icon
Social Icon
Secondary Top

आरक्षण राज्य र जनताको निम्ति घातक हुन सक्छ ?




आरक्षण राज्य र जनताको निम्ति घातक हुन सक्छ  ?

-लक्ष्मण सिटाैला-

अस्ट्रेलियामा एबोर्जिनल (आदिवासी) लाई अस्ट्रेलियाको सरकारले यति धेरै मान्यता, माया र संरक्षण गरिरहेको छ कि उनीहरूको शिक्षा, स्वास्थ,यातायात, आवास र जिविकोपार्जनमा राज्य स्वयं निरन्तर लागेको छ। ती त्याहाका आदिवासी रैथाने हुन भनेर तिनको जातीय पहिचान जोगाउन सिङ्गो राज्य लागेको पचासौ वर्ष भयो होला । ती अबोर्जिन पहिलो कोटामा पर्छन् यदि कोहि कसैले कहि जागिर खान्छु या कुनै ब्यवसाय गर्छु भन्यो भने।

तर ! दु:खको कुरा राज्यले दिएको अनेकौं सुख सुविधा भोग

माया र आरक्षणका निहुँमा स्वयं ती आदिवासी यति धेरै अल्छि, अशिक्षित आवारा रक्स्या र लम्पट भएकि केही मिहिनेत नगर्ने र राज्यले दिएको पैसाबाट रक्सी खाने प्रवृत्ति बढ्यो तिनमा।

उनीहरू सोच्छन अस्ट्रेलिया उनीहरूको हो। यहाँ बस्ने गोराहरु सब शरणार्थी हुन। उनीहरूले गोरे सरकार विरुद्ध आवाज पनि उठाए। राज्यले तिनका माग सुन्दै आयो। माया गरिरह्यो। कहिले पनि तिनको भावनामा ठेस पुर्याएन राज्यले पनि । अनि हाम्रो देशमा आएर हामीमाथी नै हैकम भन्ने इगो जन्मियो तिनमा। राज्यले धेरै सुरक्षा दियो। त्यही आरक्षणकै कारण उनीहरू बिस्तारै सक्किए। रेल भित्र यात्रा गरिरहेका गोराहरुलाइ गालामा बिना कसुर थप्पड हान्यो भने पनि गोरेले प्रतिकार गर्दैन किनकि राज्यको कानुनले आदिवासीलाई राम्रै सुरक्षा दिएको छ। बसमा या रेलमा यात्रा गरेका यात्रुहरू एबोरजिनल देखेपछि थुर थुर हुन्छन् मानौ पुलिस आए जस्तो ।

ती आदिवासी केवल हुलहुज्जत गर्ने रक्सी खाने पार्कतिरै सुत्ने नियम विरुद्धका कामहरू गर्ने गर्छन। उनीहरूले रक्सी खाएर प्रहरीलाई पिटेपनी प्रहरी चुपचापले सहानुभूतिपूर्ण ब्यवहार गर्नुपर्छ। नेपालमा पनि यो दिन नआओस। यहाँका आदिवासी जनजाती दलित भन्नेहरू राज्यले आरक्षण दिहाल्छ हामीले किन धेरै मिहिनेत गर्नुपर्छ भन्ने भावले जित्यो भने फेरि अस्ट्रेलियाकै कहानी दोहोरिन सक्छ ।

कसैले कसैलाई आदिवासी र जनजाती दलित भनेर किन बिभाजन गर्नुपर्ने यो एक्कासौ शताब्दीमा ? । जातभात विभेद अन्त भयो र संविधानले यस्को अन्त गर्यो पनि भन्ने फेरि जातभातमा राज्यले कोटा छुट्याउने हो त ?

अस्ट्रेलियामा अहिले ती अबोर्जिनल जाती लोपुन्मुख अवस्थामा छ।राज्यले माया गरेपनि दुर्भाग्य त्यही बर्ग आज बीउ खोज्नुपर्ने अवस्थामा छ। राज्यले त काम गर्न र प्रतिस्पर्धामा उभिन सिकाउने हो आरक्षण दिने होइन। अनि मात्रै त्यो बर्ग आफै सक्षम हुन्छ । त्यसैले आरक्षण र जातीय राजनीति होइन राज्यले देशको सबै नागरिकलाई प्रतिस्पर्धामा उतार्नु सक्नुपर्छ अनिमात्र दलित जनजाती आफै उभिन सक्छन। र उनीहरुलाई कसैले पनि हेप्न सक्तैन । कोटाबाट जागीर पाउनु ठुलो कुरै होइन प्रतिस्पर्धाबाट छानिएकोमा पो गौरव अनुभुती गर्ने हो भन्ने कुरा अहिले व्यापक हुन थालेको छ।

स्त्री कोटाबाट कुनै दिन पुरुषले जागिर खायो भने या अन्य कुनै सुबिधा उपभोग गर्न थाल्यो भने यहाँ आस्चर्य मान्नु नपर्ला। किनकि सुबिधा लिनको लागि यहाँ जो जे पनि बन्न सक्छ। आरक्षण कोटाबाट राज्यबाट मलाई कुनै पनि सुबिधा लिनुछैन भनेर महिलाहरुलेनै बिरोध जनाइरहेको बेला फेरि जनजाती आदिवासी सीमान्तकृत दलित भनेर सरकारले नै नेपाली समाजमा बिभाजन ल्याइदिएको छ।

दलितहरु आफै दलित भएका होइनन् उनीहरूलाई राज्यसत्ताले नै दलित बनाइदिएको हो। बर्गबिहिन समाजको परिकल्पना गर्नुपर्ने आजको २१ औ शताब्दीका मनुष्य हामी फेरि पुरातनतिरै ढल्किदै त छैनौ? आजकल सुबिधा लिनकै लागि भए पनि मानिसहरू दलित बन्न थालेका छन। नागरिकता किनबेच हुने ठाउँमा थर परिवर्तन गर्न कति पनि गार्हो छैन। राज्यले नेपालको संविधान २०७२ मै आरक्षण योजनालाई लिपिबद्द गरिदियो स्त्री, अपांग ,जनजाती,दलित, दुर्गम क्षेत्र र संरक्षित बर्ग।नेपालमा लोप हुन लागेको राउटे र कुसुन्डा बर्गको बर्ण सुधार र तिनका जातिय उत्थानका लागि सरकार लागिपरेको छ। के यसबाट साच्चिकै राउटेको छोरा आरक्षण कोटामा पढेर डाक्टर भएको छ त आजसम्म ? यहीँ दलितको नाउँमा अरु गैर दलितले सुबिधा लिइरहेका छन। अहिले तपाईंको विद्वतालाइ होइन तपाईंको जातीय पहिचानलाई महत्व राख्छ। अहिले शिक्षा र सीपको भन्दा नि कोटाको महत्व धेरै छ। राज्य आफैले यो समाजलाई बर्गमा बिभाजन गरिदियो। सबैलाई समान अवसर दिने निहुँमा जातभातको र आरक्षण कोटाको अवधारणा बोक्यो सरकारले ।

अहिले राज्यबाट सुबिधा लिने बेलामा दलित भै जन्मिएकोमा गर्व गर्ने अनि फेरि हामीलाई तल्लो जातको भनेर हेप्छन भनी जात लुकाउने प्रवृत्ति बढिरहेको छ। सुबिधा लिदा यहि जात महत्व भयो अनि सुबिधा पाइसकेपछी यहि जात लुकाउने ढाट्ने छल्ने प्रवृत्ति बढ्नाले नेपाली समाजमा सामाजिक बिचलन आइरहेको छ। जो जति धेरै अछुत जात या तल्लो जातको छ उस्को कोटा बलियो भयो।मेहनत नगरे पनि उस्को जागिरमा नाम निस्किनी पक्का भयो। यो आरक्षण प्रवृत्तिले मानिसलाई मानिस बन्ने प्रवृत्ति बाट रोकेको छ।

धरतीलाइ माया गर्ने मुटुको आवश्यकता छ आज। तर सबै सत्ताकै सिनोमा घुमिरहेका छन। सबैभन्दा दुख चै यहाँ नेताकार्यकर्तालाई देश चाहिएन सत्ता चै चाहिएको छ ।

। देश बनाउने इछ्या कसैको छैन सत्तामा मोज गर्ने इछ्या सबैको छ।आखिर इछ्या सबैको साझा हुदोरहेछ । आखिर हामी नेपालीहरुको साझा सपना गरिबीबाट उन्मुक्ति ,थिचोमिचो र भेदभावपूर्ण ब्यवस्थापन बाट पार हुनु त थियो नि । आमाका पेटबाट जर्नेलको फुलि लाएर आउने जङ्गी शासनको बोझ पनि त हामीले खपेकै हो सहेकै हो भोगेकै हो नि अतीतमा । हिजो पनि शासकको बिरोध गर्दा गाली खाइन्थ्यो आजपनी शासकको बिरोध गर्दा जेल परिन्छ कि वा बन्दुक खाइन्छ भन्ने त्रासदी उस्तै त छ नि। अहिले पनि सत्तामा पुगेका जङ्गेहरुको फुर्ती उस्तै त छ। त्यो तितो हप्काइ त्यो नमीठो धम्की त्यो बाघ गर्जन त्यो हेपाइ र मिचाइ के तपाईंहरुले अनुभव गर्नुभएको छैन र ? आजको दिन सम्म पनि दलितले कुवा छुन पाँउदैनन गाउँघरमा ।

आज पनि दमाइले कपमा चिया पियो भने कोइला हालेर चोख्याउने चलन छ । तपाईंको गणतन्त्रमा फेरि पनि किन यस्तो हुन्छ महाराज ? मैले मेरो पारथोक गाउँको रामे दमाइलाइ चुलोसम्म लान्छु सगै बसेर चिया पिउछु भन्दा छिमेकीको लान्छना सहनुपर्छ । परिवर्तन भनेको सहरमा अग्लो अग्लो भवन थपिनुमात्रै थियो र भुकम्पले मुटु कोतरेका नेपालीहरु अझैसम्म पनि पालमै शीत ओढ्दै छन त्यो कुराको लेखाजोखा चै कहिलेसम्म हुने हुने हो । नबिर्सनु भुकम्प बाट कति धनी भए कति अझैसम्म पालमै रात बिताउदै होलान् ।

जातीय विभेद एउटा स्थाइ महारोग हो । मानिसमा लागेको क्यान्सर बरु उपचार पछि निको होला तर मानिस भित्रै रहेको छुवाछूत कहिले निको नहुने रहेछ । प्राकृतिक परिस्थिति जीवन जगतको उत्पत्तिको कारण हो । जात धर्म नाम मानिसले आफ्नो सजिलोका लागि बनाएको हो तर के थाहा यहि कारण नै कालान्तरमा मानिसलाई नै दुख दिने नियत बन्छ । प्राकृतिक रूपमा हामी मनुष्य हौ । मनुष्यले नै जातीय विवाद रोप्यो मानिस माथी । मनुष्य स्वभावतः आफ्नो अनुकुलता हेर्छ । जातीय बिभाजनले समाज परिवर्तनको अग्रगामी सोच र परिवर्तनको मुल उदेश्यलाइ सदियौ देखि प्रभावित पारिरहेकै छ । पुर्ण प्रजातान्त्रिक भनेर चिनिने हाम्रो देशलाई जात र भूगोलको आधारमा , जनजाती ,धर्म ,लिंग , बर्ण वर्गीकरणलाइ आधार बनाएर नेपालका नेता र पार्टीहरुले उपयोग गरिरहेकै छन।

धर्मका नाउँमा फुट ल्याउने गुट बनाउने अनि राजनिती गर्न सजिलो भएको छ पार्टीहरुलाइ । कहिले आदिवासी जनजातिका नारा लगाउदै उचाल्ने , कहिले तराईवासी उचाल्ने कहिले महिला मुक्ति र अधिकारका कुरा गरेर उछाल्ने , कहिले पिछडा वर्गहरुलाइ उचालेर जस आ आफ्नै पार्टीको नाउँमा लिने। तर जनताका दुख भने जस्ताको तस्तै रहिरहने ।

गणतन्त्र आएको पनि यतिका बर्ष भैसक्यो राजाको कारणले देशको उन्नति हुन नसकेको हो भनेर हिजो कुर्लिनेहरु आज राजाका ठाँउमा पुगेका छन तर परिस्थिति झन दुखदायी छ। झन पिडादायी छ, झन भयग्रस्त छ , झन् अन्योल र अराजकताको स्थिति सिर्जना भएको छ । सत्तामा पुग्ने र उनैका आसेपासे मात्रै खुसी छन । उनीहरूलाई मात्रै आएको जस्तो छ गणतन्त्र । हिजो जातभातका विरुद्ध बोल्नेहरु, हिजो शाशनका विरुद्ध कुर्लिनीहरु , हिजो अन्याय, गरीबी र भ्रष्टाचारको विरुद्ध जेहाद छेड्नेहरु आज महलको मलमलमा मस्त छन अनि खोइ कहाँ आयो परिवर्तन ? सत्ताको स्वाद चाख्ने राज्यको ढुकुटी हात पार्ने ठेक्काको जिम्मा पाउने र मिलिभगतमा कमाउने मान्छे मात्रै रमाइलो मानिरहेछन ।

उनैलाई मात्रै आएको छ गणतन्त्र । उनैलाई मात्रै आएको छ प्रजातन्त्र । गणतन्त्रले आफै सबै कुरा दिने होइन । कुनै पनि शासन ब्यवस्था आफैमा साध्य होइन। यो साधन मात्रै हो। भान्सामा पकाउने भाडाकुडा मात्रै भएर हुदैन । पकाउने अन्न नभएपछि ती सबै भाडाकुडाको के प्रयोजन ? आफुलाइ आवश्यक पर्दा दलित र जनजातिको तक्मा भिर्ने अनि आवश्यकता नपर्दा त्यही तक्मा लुकाउने यो प्रवृत्तिले नेपाली समाजमा बिचलन आइरहेको छ। हिजो जातीय बर्गिय भिभेद अन्त्यका लागि दस बर्ष युद्द भयो तर यस्ले त झन जातिय राज्य र बर्ग बिभाजनको राजनीतिलाई चरमताउन्मुख बनायो।

बुद्दले एक ठाउमा यस्तो भनेका छन- हामी जस्तो सोचाइ राख्छौ त्यस्तै बन्छौ। जनजाति दलीत र आदिवासीले अब आफ्नो धारणामा परिवर्तन ल्याउनु जरुरी छ।शारीरिक मानसिक अपाङ्गता भएका ब्यक्ती बाहेक अरु कसैलाई पनि यो राज्यले पाल्नुपर्ने जरुरत छैन।

दलित जनजाती र आदिवासीले यो सोच्नुपर्ने भएको छ कि हामी आफै सक्षम छौ कसैको हुन्डी खाएर बाच्नु जरुरी छैन । सरकारले नै जनजाति दलित र आदिवासीको मुद्दा उठाएर ती ब्यक्तिहरुको उन्नतिशील सोचलाई अपांग बनाइरहेको छ।बिर्सिदिनुस यहाँ कोहि दलित जनजाती आदिवासी छैन।यो देश सबको साझा घर हो हामी सब नेपाली आधुनिकवासी हौ।हाम्रो सभ्यता आदिम होला तर हामी आधुनिक हौ। आदिम सभ्यताको नुतनधारा मेची कोशी महाकाली सुनकोसीको बिम्ब बनेर बगिरहेछ हाम्रो शीरबाट ।

शब्दवद्द परिचय शरीरको हुन्छ पदार्थको हुन्छ भौतिकताको हुन्छ तर हामी चेतनाको त्यो आलोक हौ जो हिजै बुद्धले बालिसके सीताले जगाइ सकिन र यलम्बरले पुजित यो भुमिमा अब पनि कोहि दलित र आदिवासी होलान र ?। हामी कसरी आदिवासी हामी कसरी दलित र जनजाती ?

सभ्यताको चरण चर्चा आदिम होला ब्यक्ती र उस्को सम्पुजन आदिम हुदैन ।यदि आदिम हुन्छ भने उ जंगली युगको वा ढुङे युगको बनमान्छे हो नकि अहिले चरम सभ्यताको विवेकशील मान्छे।

दलितमाथिको विभेद र बिभाजन अन्त्यका लागि बरु राज्यको दाइत्तो प्रखर हुनु जरुरी छ। कडा कानुनको निर्माण दण्ड नीति र पुरस्कारको ब्यवस्थापन हुनुपर्छ । नेपालका जुन जातीले आफुलाई  दलित सम्झिन्छन जुन जातीले आफुलाइ यो देशको आदिवासी सम्झिन्छन तिन्ले यो बुझ्नु जरुरी छ कि अब कति युग सम्म यो बिल्ला भिरेर बसिरहने ? के उनीहरूले प्रतिस्पर्धामा उत्रनु आवश्यकता छैन?जातभातको कुरा जतिय नारा अन्त भयो भने के कुरामा राजनीति गर्छन् नेपालका पार्टीहरुले ! बिषय नै हुदैन ।

चुनावी एजेन्डा बिकासको नभएर जात भात र धर्मको हुन्छ । जस्ले जातलाई  जाती र वर्गलाई  उचाल्यो उस्ले चुनाव जित्यो।

laxmanrajsitaula@gmail.com



Related News


यसमा तपाइको मत


Comments